അജന്ത
അജന്ത ഗുഹകള്‍
ഇത്തവണ പരാതികള്‍ ഇല്ലാതാക്കാന്‍ ഉറച്ച് തന്നെ. ബ്ലോഗില്‍ വന്ന കാലം മുതല് കേള്‍ക്കണതാ എഴുത്ത് കുറവ്, കുറച്ച് കൂടെ എഴുതാമായിരുന്നു... എന്നൊക്കെ. ഇപ്പൊ ശരിയാക്കാം. പരാതി തീര്‍ത്തിട്ട് തന്നെ കാര്യം. വിശദമായി ഒരു പോസ്റ്റ് ആലോചിച്ചപ്പോള്‍ ഏത് വേണമെന്ന് അധികമാലോചിക്കേണ്ടി വന്നില്ല. അജന്ത തന്നെ. എഴുത്ത് (ടൈപ്പിങ്) പഠിയ്ക്കും മുന്പ് ഒരിയ്ക്കല്‍ ഇവയില്‍ ചില ചിത്രങ്ങള് ഒരു പോസ്റ്റാക്കിയിരുന്നു. അത് ഒഴിവാക്കാന്‍ തീരുമാനിച്ചു.
ഞാനും മാഷും കൂടി വര്‍ഷത്തിലൊരിയ്ക്കല്‍ പോകുന്ന യാത്രകളില്‍ 2009 ഡിസംബറില്‍ പോയ സ്ഥലമാണ് അജന്ത, എല്ലോറ. ഈ യാത്രകള്‍ ഞങ്ങള്‍ രണ്ടാളുടെ തീരുമാനങ്ങളിലൂടെ ഏത് ഘട്ടത്തിലും മാറ്റങ്ങള്‍ വരുത്താന്‍ പറ്റുന്നതായതിനാല്‍ത്തന്നെ യാത്രയുടെ ഗതി കുറെയൊക്കെ യാത്രയ്ക്കിടെയാണ് നിശ്ചയിക്കപ്പെടുക. ഈ യാത്രയില്‍ നാട്ടില്‍ നിന്ന് പൂനയ്ക്കും തിരിച്ചും റിസര്‍വ് ചെയ്തിരുന്നു. പൂനയില് നിന്ന് ആറുമണിക്കൂറിലധികം ബസ്സ് യാത്രയുണ്ട് ഔറംഗബാദിലേയ്ക്ക്. പൂനയിലെ ശിവാജി നഗര്‍ സ്റ്റാന്ഡിലേയ്ക്ക് ഓട്ടോ പിടിച്ച് എത്തിയാല്‍ ഏത് സമയത്തും അവിടെ ബസ്സ് കാണും. ട്രെയിനില്‍ അടുത്ത സീറ്റില്‍ ഉണ്ടായിരുന്ന കണ്ണൂര്‍ക്കാരന്‍ സുഹൃത്താണു ആ രാത്രി ഞങ്ങള്‍ക്ക് ബസ്സ് വരെ വഴികാട്ടിയായത്.
രാവിലെ ഒമ്പതരയോടെ ഔറംഗബാദിലെത്തി. കയ്യിലുണ്ടായിരുന്ന മാപ്പ് പരിശോധിച്ച് മടക്കി വച്ചു. വഴി നല്ല പരിചയമുള്ള മട്ടില്‍ മുന്നോട്ട് നടന്നു. പിന്നെ ഓട്ടോ വിളിയ്ക്കാന്‍ തീരുമാനിച്ചു. അതു വഴി വന്ന ഓട്ടോ കൈ കാണിച്ച് അതില് കയറി ബസ്സ് സ്റ്റാന്ഡിലേയ്ക്ക് വിട്ടോളാന്‍ പറഞ്ഞു. സംസാരത്തില്‍ നിന്ന് ഞങ്ങളെപ്പറ്റി മനസ്സിലാക്കിയ ഡ്രൈവര്‍ മുറി ഏര്‍പ്പാടാക്കിത്തരാമെന്ന് പറഞ്ഞു. വേറൊരുവഴിയും ഇല്ലാത്ത ഞങ്ങള്‍, അവനെ പരീക്ഷിയ്ക്കാനുറച്ചു.ലോഡ്ജിന് മുന്‍പിലെത്തിയപ്പോള്‍ ആശാന്‍ ഒരു ഉപദേശം ഫ്രീയായി തന്നു. (വേണമെങ്കിലെടുക്കാം അല്ലങ്കില് വിട്ടേരെ എന്ന മട്ട്). അതിലെ ഒരു കാര്യം ഞങ്ങള്‍ക്കും ശരിയെന്ന് തോന്നി. ടൂര്‍ പാക്കേജില്‍ പോയാല്‍ അവരുടെ സമയത്തിനായിരിയ്ക്കും നമ്മുടെ കാഴ്ചകള്‍. അവന്‍ ഒരു ഓഫര്‍ വച്ചു. ഞങ്ങള്‍ ഒരുദിവസം സ്ഥലം പരിചയമാകും വരെ അവനെ (ഫിറോസ് ഖാന്) കൂട്ടാന്‍ തീരുമാനിച്ചു. റൂം കിട്ടി. ഒരു കന്നടക്കാരനായിരുന്നു കൌണ്ടറില്‍. 'നമ്മള്‍' അയല്‍ക്കാര്‍, തെക്കര് എന്നമട്ടില്‍ സംസാരിച്ച് വാടക ദിവസം 300 എന്ന് ഉറപ്പിച്ചു. റും അത്യാവശ്യം സൌകര്യങ്ങള്‍ ഉള്ളത് തന്നെ. (ഈ വാടകയ്ക്ക് സീസണില്‍ മുറി പ്രതീക്ഷിയ്ക്കരുത്. ഞങ്ങള്‍ ചെന്ന് രണ്ട് ദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോ ഇവിടെ വാടക 900 ആയി ഉയര്‍ന്നു.)
ആദ്യ ദിവസം ദൌലത്താബാദ്, എല്ലോറ എന്നിവിടങ്ങളില് പോയി. (അത് വേറെ പോസ്റ്റുകളില്).
രണ്ടാം ദിവസവും ഓട്ടോ തന്നെ വരാന്‍ പറഞ്ഞു. അജന്തയ്ക്ക് 124 കിലോമീറ്ററാണു ദൂരം!!! അത്രയും ദൂരം ഓട്ടോയില്‍... ഒരു പരീക്ഷണം തന്നെ. പക്ഷെ നമ്മുടെ ഇഷ്ടത്തിനു നിര്ത്തി നിര്ത്തി പോകാം എന്ന ഗുണമുണ്ടല്ലോ എന്നത് മെച്ചം തന്നെ. രണ്ട് പേര്‍ക്കായി കാറ് വിളിയ്ക്കാന്‍ ഞങ്ങള്‍ രണ്ടാള്‍ക്കും തോന്നില്ല. ഈ സമാനസ്വഭാവം തന്നെയാണ് ഒരുമിച്ചുള്ള യാത്രയ്ക്ക് ഏറ്റവും ആവശ്യം. രാവിലെ നമ്മുടെ ഖാന് ഔറംഗബാദിലെ തമിഴ് ഹോട്ടലില് നിന്ന് ഇഡ്ഡലി സാമ്പാര് തരാക്കി തന്നു. ഭക്ഷണം ഇഷ്ടമായി. യാത്ര തുടങ്ങി. ഇടയ്ക്ക് വണ്ടിയുടെ കാറ്റ് പരിശോധിയ്ക്കാന്‍ ഒരു കടയില്‍ കയറി. അപ്പോള്‍ അതിലെ കടന്ന് പോയ കാളവണ്ടിക്കൂട്ടമാണ് പിന്നീട് ഈ 'പുറംകാഴ്ചകളു'ടെ തലക്കെട്ടായി മാറിയത്.
രാവിലെ കുഞ്ഞ് കുട്ടി പരാധീനങ്ങളൊക്കെയായി കൃഷിയിടത്തിലേയ്ക്കുള്ള യാത്രയാണ് ഇത്. കേരളത്തില്‍ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി കൃഷിസ്ഥലം ഒരുമിച്ച് ഒരിടത്തും താമസം ഒരുമിച്ച് മറ്റൊരിടത്തും ആണല്ലോ മറ്റ് പല സംസ്ഥാനങ്ങളിലും. സാവധാനം യാത്ര തുടര്‍ന്നു. വഴി കുഴപ്പമില്ലാത്തതായിരുന്നു. നല്ല തണുപ്പാണ്. കാറ്റും പ്രശ്നം തന്നെ. (ഓട്ടോയ്ക്ക് കയറ്റിയിടാന് ഗ്ലാസ്സില്ലല്ലോ!) ഷാളുകൊണ്ട് തലവഴി പുതച്ച് ഒരുവിധത്തില്‍ അങ്ങനെ... തണുപ്പ് കൂടിയപ്പോള്‍ ചായകുടിയ്ക്കാന്‍... പലഹാരങ്ങള്‍ ഉണ്ടാക്കുന്ന നാടന് ചായക്കടയില്‍. വടക്കോട്ട് പോയാല്‍ അറിയാമല്ലോ അവര്‍ക്ക് കുറച്ച് ചായ മതി. പക്ഷെ നന്നായിരിയ്ക്കും. എന്തായാലും ഈ തണുപ്പന്‍ യാത്രയില്‍ ചായ ഒരു ഉണര്‍വ്വ നല്കി. ചിത്രത്തില് ഒരു കുട്ടി നില്ക്കുന്നത് നോക്കൂ, അവിടുത്തെ ചൂട് അളക്കാന് കഴിയുന്നില്ലെ?
മിയ്ക്കവാറും വരണ്ട പ്രദേശങ്ങള്‍ തന്നെയാണ്. ചിലയിടങ്ങളില്‍ കൃഷി ചെയ്യുന്ന പാടങ്ങള്‍ കാണാം. വലിയ മരങ്ങള്‍ ഇല്ലെന്ന് തന്നെ പറയാം. പിന്നെ വേറെ എങ്ങും നിര്‍ത്തിയില്ല. നേരെ അജന്തയ്ക്ക് . വണ്ടി പാര്‍ക്കിങ് ഏരിയയില്‍ നിര്ത്തി. വളരെ വിശാലമായ പാര്‍ക്കിങ് സൌകര്യങ്ങള്‍ ഉണ്ട്. കുറച്ച് നടന്നപ്പോള്‍ സാധനങ്ങള്‍ വില്‍ക്കുന്ന സ്ഥലത്തെത്തി. പര്‍ച്ചേസിങ് തിരിച്ചുവരുമ്പോള്‍, ഇപ്പൊ ചായ. ഫിറോസ് ഖാനും കൂടി. പിന്നെ ഒരു കുപ്പി മാംഗോ ജൂസ്, രണ്ട് പാക്കറ്റ് ബിസ്കറ്റ് എന്നിവ വാങ്ങി. ഇവിടുന്ന് വല്ലതും വാങ്ങാതെ പോയാല്‍ തിരിച്ചെത്തും വരെ ഒന്നും കിട്ടില്ല.
അവിടെ നിന്ന് പുറത്ത് കടക്കുമ്പോള്‍ പ്രകൃതിയോടിണങ്ങിയുള്ള പച്ച ബസ്സുകള്‍ നമ്മെക്കാത്ത് കിടക്കുന്നുണ്ട്. ബാറ്ററിയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിയ്ക്കുന്ന ഈ ബസ്സുകളില്‍ മാത്രമേ ഗുഹകള്‍ക്കരികിലേയ്ക്ക് പോകാന്‍ പറ്റൂ. ഏതാണ്ട് ഏഴ് കിലോമീറ്റര് ദൂരം അവിടെയ്ക്കുണ്ട്. ഏഴു രൂപയാണ് ഒരാള്‍ക്ക് ചാര്‍ജ്ജ്. ബസ്സില്‍ കണ്ടക്ടര് ഉണ്ട്. ടിക്കറ്റ് അതില് എടുത്താല് മതി. പല സ്ഥലങ്ങളില്‍ നിന്നുള്ള യാത്രക്കാര് ഒരാളെക്കണ്ടപ്പോള് മലയാളിയല്ലേ എന്നൊരു സംശയം. ഞങ്ങള്‍ പരസ്പരം നോക്കി. മലയാളി തന്നെ. പരിചയത്തിന് നിന്നില്ല. ഒരാള്‍ കല്ലു കൊണ്ടുള്ള കമ്മലുകള്‍ വില്‍ക്കാനായി കൊണ്ട് പോകുന്നു. ധാരാളം വിദേശികളും സ്വദേശികളും വരുന്ന ഇവിടം നല്ല കച്ചവടം നടക്കുന്ന സ്ഥലമാണ്. തുടക്കത്തില് പറയുന്ന വില യഥാര്ത്ഥവിലയുടെ പലമടങ്ങ് ആയിരിയ്ക്കുമെന്ന് മാത്രം.
ബസ്സിറങ്ങി ടിക്കറ്റ് കൌണ്ടറിനരികിലേയ്ക്ക് നടക്കുമ്പോള്‍ വഴിയില്‍ വിദേശികള്‍ക്ക് മസാലക്കടല വില്‍ക്കുന്ന കച്ചവടക്കാരന്‍.
ടിക്കറ്റ് കൌണ്ടറില്‍ പുസ്തകങ്ങള്‍ കണ്ട് ചോദിച്ചപ്പോള്‍ അകത്ത് വാങ്ങാം എന്ന് പറഞ്ഞു. ടിക്കറ്റ് എടുത്ത് നടന്നു. ചെറിയ കയറ്റം പടികള്‍ കയറി മുകളിലേയ്ക്ക്. ശബരിമലയിലൊക്കെ ഉള്ളത് പോലെ ആളുകളെ കസേരയില് ഇരുത്തി ചുമന്ന് കൊണ്ട് പോകുന്നുണ്ടായിരുന്നു. പടമെടുത്തില്ല, അങ്ങനെ യാത്ര ചെയ്യുന്നവരുടെ അവസ്ഥ... നടന്ന് മുകളിലെത്തിയപ്പോള് ഒന്ന് തിരിഞ്ഞ് നോക്കി, ദൂരെ കാണുന്ന പച്ച മേല്‍ക്കൂരയാണ് ടിക്കറ്റ് കൌണ്ടര്‍.
1983 മുതല് അജന്ത ഗുഹകളെ യുനെസ്കോയുടെ ലോകപൈതൃകകേന്ദ്രങ്ങളില്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഈ മാപ്പില്‍ കാണുന്ന രീതിയിലാണ് അജന്താഗുഹകളുടെ കിടപ്പ്. ഓരോന്നായി കണ്ടിറങ്ങി നടക്കുകയാണ് രീതി. ഇതില്‍ കാണുന്ന പോലെ ഇരുപത്തേഴ് ഗുഹകളാണ് കാണാനുള്ളത്. 1819 ഏപ്രില്‍ 28നു ജോണ്‍ സ്മിത്ത് എന്ന ബ്രിട്ടീഷ് ഉദോഗസ്ഥന്‍ കടുവവേട്ടയ്ക്കിറങ്ങിയപ്പോള്‍ യാദൃശ്ചികമായാണു അത് വരെ മറഞ്ഞ് കിടന്നിരുന്ന ഈ ഗുഹകള്‍ കണ്ടെത്തിയതത്രെ! ഏതാണ്ട് ബി.സി. 2നും എ.ഡി. 5നും ഇടയിലായി പല ഘട്ടങ്ങളില്‍ ആയാണ് ഇവിടുത്തെ നിര്‍മ്മാണങ്ങള്‍ നടന്നിട്ടുള്ളത്. (എങ്ങനെയായാലും 1500ലധികം കൊല്ലത്തെ പഴക്കം!!!) അജന്തയെക്കുറിച്ച് കൂടുതല്‍ വിവരങ്ങള്‍ സര്‍വ്വവിജ്ഞാനകോശത്തില്‍ ഉണ്ട്.
അവിടെയുള്ള ഓഫീസില്‍ നിന്ന് അജന്ത, എല്ലോറ എന്നിവിടങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ചില പുസ്തകങ്ങള്‍ വാങ്ങി. മാപ്പില്‍ കണ്ട ഗുഹാനിരകളാണ് ദാ, ആ കാണുന്നത്.
ഒന്നാമത്തെ ഗുഹയ്ക്ക് അരികിലെത്തി. തലേന്ന് എല്ലോറയിലെ കൈലാസക്ഷേത്രം കണ്ടിരുന്നതിനാല്‍ പുറത്ത് നിന്ന് കാണുമ്പോള്‍ അത്ഭുതമൊന്നും തോന്നിയില്ല. നിരയായി നില്‍ക്കുന്ന ഈ തൂണുകള്‍ അല്ലാത്ത ഭാഗം കൊത്തിമാറ്റിയിട്ടുള്ളതാണ്. എന്നാല് അതിന്റെ കൃത്യത നോക്കൂ... വിശാലമായ ഈ 'പോര്‍ച്ചു'കള്‍ ഒരു പ്രത്യേകതയാണ്. മുകളിലെ 'ബീഡിങ്' അല്പം അടര്‍ന്നതൊഴിച്ച് വേറെ പരിക്കുകള്‍ ഒന്നും തന്നെയില്ല.
അകത്ത് വളരെ വിശാലമാണ്. ശരിയ്ക്ക് കാണുന്നതിനായി ലൈറ്റുകള്‍ ഉണ്ട്. കാമറ ഫ്ളാഷ് ഉപയോഗിയ്ക്കാന്‍ പാടില്ല. മൂറലുകള്‍ക്ക് കേടുപാടുകള്‍ പറ്റാതിരിയ്ക്കാനുള്ള മുന്‍കരുതലാണ് ഇത്. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പഴക്കമുള്ളതും മികച്ചതുമായ ബുദ്ധചിത്രങ്ങള്‍ അജന്താഗുഹകളിലാണ് ഉള്ളത്. ബി.സി. 2നും എ.ഡി. 5നും ഇടയില്‍ വരച്ചവയാണ് ഇവ. ബുദ്ധന്‍റെ ജീവിതമാണ് ഈ ചിത്രങ്ങളിലെ പ്രധാന വിഷയം. പദ്മപാണി എന്ന പ്രശസ്തചിത്രമാണ് താഴെ കാണുന്നത്. അവിടെ നല്‍കിയിട്ടുള്ള വെളിച്ചം ചിത്രത്തില് നിന്ന് ഒഴിവാക്കാന്‍ പറ്റാതെ കിടക്കും. ഈ പെയിന്‍റിങ് വലിയ പരിക്കുകള്‍ പറ്റാതെ നിലനില്‍ക്കുന്ന ഒന്നാണ്. ഒന്നുരണ്ടിടങ്ങളില്‍ അടര്‍ന്ന് പോയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും മുഖമടക്കം രൂപത്തിന് നല്ല വ്യക്തതയുണ്ട്. ഗുഹകളില്‍ തറയിലൊഴികെ മറ്റെല്ലായിടത്തും ചിത്രങ്ങള് രചിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഈ ചിത്രങ്ങള് ഫ്രസ്കോ രീതിയില്‍ രചിക്കപ്പെട്ടവയാണെന്നായിരുന്നു ആദ്യകാലങ്ങളില്‍ വിലയിരുത്തപ്പെട്ടിരുന്നത്. എന്നാല് ഇവ മൂറല്‍ രീതിയില്‍ രചിക്കപ്പെട്ടവയാണെന്ന് ഇക്കാലത്ത് പൊതുവേ അംഗീകരിക്കപ്പെടുന്നു. (മ്യൂറല്‍, ഫ്രസ്കോ എന്നിങ്ങനെ രണ്ടുതരത്തിലുള്ള ചുമര്‍ച്ചിത്രങ്ങളുണ്ട്. ചുമരിന്മേല്‍ തേക്കുന്ന പശ ഉണങ്ങുന്നതിനു മുന്‍പേ അവയില്‍ ചിത്രം രചിക്കുന്നതിനെ ഫ്രസ്കോ എന്നും പശ ഉണങ്ങിയതിനു ശേഷം ചിത്രം രചിച്ചാല്‍ അത്തരം ചിത്രങ്ങളെ മ്യൂറല്‍ എന്നും വിളിക്കുന്നു.) ഗുഹക്കകം ഇരുട്ടായതിനാല് മിക്ക ചിത്രങ്ങളും പന്തങ്ങളുടെ വെളിച്ചത്തിലായിരുന്നു വരച്ചതെന്ന് കരുതുന്നു. ഇതിനുപയോഗിച്ചിരിക്കുന്ന ചായങ്ങള്‍ ചെടികളിലും ധാതുക്കളിലും നിന്നും നിര്‍മ്മിച്ചതാണ്‌.
രണ്ടാമത്തെ ഗുഹയും ചുവര്ച്ചിത്രങ്ങള് കൊണ്ട് നിറഞ്ഞതാണു. ഇവിടെയും മുകളിലും വശങ്ങളിലുമായി നിറയെ ചിത്രങ്ങള് തന്നെ. കൊട്ടാരദൃശ്യങ്ങള്‍, രാജകുമാരിയും പരിചാരകരും, പാട്ടുകാര്‍ തുടങ്ങി ആ കാലഘട്ടത്തിലെ വ്യത്യസ്ത കൊട്ടാരജീവിതചിത്രങ്ങള്‍ ഇവിടെ കാണാം. മേല്‍ഭാഗത്ത് വരച്ചിരിയ്ക്കുന്ന ഡിസൈനുകള്‍ എത്രയും കൃത്യത ഉള്ളതാണ്. അവിടെ ഇത്ര ഭംഗിയില്‍ വരയ്ക്കാനായി ആ കലാകാരന്മാര്‍ എടുത്തിട്ടുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് ഓര്‍ത്താല്‍ അവര്‍ക്കുമുന്നില്‍ നമിയ്ക്കാതെ വയ്യ...
ഗുഹയ്ക്കകത്ത് പ്രവേശിച്ചാല്‍ ചുറ്റും തൂണുകള്‍ ഉള്ള ഒരു ഹാളാണ് കാണുക. അതിന്റെ മേല്ക്കൂരയും ചുമരുകളുമാണ് മുകളിലെ ചിത്രങ്ങളില്‍ കണ്ടത്. ഇതിന്റെ മറുവശം ഒരു മുറിയാണ്. അമ്പലത്തിലെ ശ്രീകോവില് ഒക്കെ പോലെ. അതിനകത്താണ് താഴെ കാണുംവിധമുള്ള ബുദ്ധപ്രതിമകള്‍ ഉള്ളത്.
മറ്റൊരു ഗുഹയിലെ പ്രതിമ നോക്കുക. ഓരോന്നും തമ്മില് വ്യത്യാസങ്ങള്‍ ഉണ്ട്. വാതില്‍പ്പടിയും തൂണുകളും നോക്കുക. അവയിലെ കൊത്തുപണികള് കണ്ടോ. ഇന്ന് മരത്തില്‍ ചെയ്യുന്നതിനേക്കാള് ഭംഗിയിലാണ് ഓരോന്നും ചെയ്തിരിയ്ക്കുന്നത്. ചുവര്ച്ചിത്രങ്ങള് കൂടിയാവുമ്പോ... ഞാന്‍ പറയുന്നില്ല...
സംരക്ഷിയ്ക്കപ്പെടുന്ന കാലം മുതലെങ്കിലും യാതൊരു കേടുപാടും വരാതെ നോക്കുന്നുണ്ട്. എത്രയോകാലം മണ്ണ് മൂടി എന്ന വിധത്തില്‍ കിടന്നിട്ടും വലിയ പരിക്കുകളില്ലാതെ നില്ക്കുന്നത് നമുക്ക് അത്ഭുതം തന്നെയാണ്. "പായലേ വിട പൂപ്പലേ വിട... എന്നെന്നേയ്ക്കും വിട." എന്ന് പാടിയിട്ടും നമുക്ക് ഇതിന്റെ അയലത്തൊന്നും എത്താന്‍ ഇക്കാലത്ത് കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല!!!
ദാ, ഇനിയും മുന്‍പിലങ്ങനെ കിടക്കുകയാണ് ഗുഹകള്‍...
നേരത്തെ പറഞ്ഞ ഹാളിന് ഒരുദാഹരണം നോക്കുക. അതിന്റെ ഇടത് ഭാഗത്ത് നിന്ന് അകത്തേയ്ക്കുള്ള വാതില്‍.(ചിത്രത്തില് ഇല്ല). നടുവിലായി വെള്ള വെളിച്ചം കാണുന്നതാണ് ബുദ്ധപ്രതിമയുള്ള മുറി. ഗുഹകള്‍ തമ്മില് ബന്ധിപ്പിച്ചിട്ടില്ല.
മുകളില്‍ ഒരു നില കൂടി ഉള്ളതാണ് ഈ ഗുഹ. മുകളില്‍ നിന്ന് പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കാഴ്ച.
മറ്റൊരു ഗുഹയ്ക്കകത്തെ ബുദ്ധന്‍...
വിവിധ മുദ്രകളില്‍ ഉള്ള ബുദ്ധന്മാര്‍ ഒറ്റഭിത്തിയില്‍.
എട്ട്, ഒന്പത് ഗുഹകളുടെ മുന്‍ഭാഗം ഇത്തരത്തിലാണ്.
പിന്തിരിഞ്ഞ് നോക്കി... ഏതാണ്ട് പകുതിയോടടുത്തു. എല്ലാം കണ്ട ശേഷം താഴേയ്ക്ക് ഇറങ്ങാം. എന്നിട്ട് ദാ, ആ കാണുന്ന പാലം പോലെ അതിനിപ്പുറം വേറൊന്നുണ്ട് അതിലൂടെ കടന്ന് അടുത്ത മലയുടെ മുകളിലെത്തണം... ഇതൊന്നും ഇവിടെയെത്തുമ്പോ അറിയില്ല നടന്നങ്ങനെ പോയതാ...
ഇതൊക്കെ കാണുമ്പോള്‍ ആര്‍ക്കും ഉണ്ടാകാവുന്ന ഒരു സംശയം എനിയ്ക്കുമുണ്ടായി, ഇത്രയും ശക്തമായ അടിത്തറയില്‍ നിലനിന്നിരുന്ന ഒരു മതം എങ്ങിനെ ഇന്നത്തെ അവസ്ഥയിലെത്തി?
ഇനി ചില ഗുഹകള്‍ നമ്മള്‍ മുന്പ് കണ്ടവയില്‍ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാണ്. വളരെ ഉയരമുള്ള ഇത്തരം ഗുഹകള്‍ നീളത്തില്‍ ഉള്ളവയാണ്. ഇരുവശവും ഉയരമുളള തൂണുകള്‍ ഇവയ്ക്കുണ്ട്. ഇവയില്‍ മ്യൂറലുകള്‍ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
തൂണുകള്ക്കപ്പുറത്തുള്ള ഭിത്തി ആണ് താഴെയുള്ള ചിത്രത്തില്. മരം കൊണ്ട് ചെയ്യുന്നമട്ടിലുള്ള ഭാഗം നോക്കുക, ഭിത്തിയും മേല്ക്കൂരയുമായി ബന്ധിപ്പിയ്ക്കുന്ന ഭാഗം.
തൂണുകളിലെ ചിത്രങ്ങള്.
നേരത്തെ കണ്ട മട്ടിലുള്ള ഈ ഗുഹയുടെ അറ്റത്തായിഉള്ള സ്തൂപത്തില്‍ ബുദ്ധരൂപം കൊത്തിയിട്ടുണ്ട്. തൂണുകള്‍ക്ക് മുകളിലും കൊത്തുപണികള് കാണാം.
തൂണുകളുടെ മുകള്‍ഭാഗം നോക്കുക.
വീണ്ടും തുടക്കത്തില് കണ്ട പോലുള്ള ഗുഹയാണ്.
പിന്തിരിഞ്ഞ് നോക്കി. ഇത്തവണ പകുതിയിലധികം കണ്ട് കഴിഞ്ഞു...
ആളുകള്‍ ഓരോ കൂട്ടങ്ങളായി ഇങ്ങനെ കണ്ടിറങ്ങി നടക്കുന്നു.
ഗുഹയ്ക്കകത്ത് രണ്ട് നിറത്തിലുള്ള വെളിച്ചമാണു നല്കിയിട്ടുള്ളത്.
തൂണുകളിലെ കൊത്തുപണികള്... എത്ര സൂക്ഷ്മമാണെന്ന് നോക്കൂ...
പല ഡിസൈനുകള്‍...
ഇനി ഇതൊക്കെ ഗുഹകളാണ്, കല്ല് കൊത്തിമാറ്റിയിരിയ്ക്കുകയാണ്, അല്ലാതെ കെട്ടിപ്പൊക്കിയതല്ല എന്നൊക്കെപ്പറയുമ്പോ വിശ്വാസം വരാത്തവര്‍ നോക്കുക. ഇടയ്ക്ക് നിര്‍ത്തിയ, പണി പൂര്‍ത്തിയാവാത്ത ഒരു ഗുഹയാണ് അടുത്ത ചിത്രത്തില്. താഴെ കാണുന്ന കരിങ്കല്‍ പാളികള്‍ കൂടെ അടര്‍ത്തി മാറ്റി വേണം തറ ഫിനിഷ് ചെയ്യാന്‍. പിന്നെ കൊത്തുപണികള്... തൂണുകള്‍ നിര്മ്മിയ്ക്കുകയല്ല, അതല്ലാത്തഭാഗങ്ങള്‍ എടുത്ത് മാറ്റുകയാണ്. ഡാവിഞ്ചി സുന്ദരകലകളുടെ സാങ്കേതികമാര്‍ഗ്ഗങ്ങളെ ആസ്പദമാക്കി അവയെ സംയോജകകലകള്‍ എന്നും വിയോജകകലകള്‍ എന്നും രണ്ടായി തിരിച്ചിരിയ്ക്കുന്നു. (കൂട്ടിച്ചേര്‍ത്ത് നിര്‍മ്മിക്കുന്നതും ഒഴിവാക്കി നിര്‍മ്മിക്കുന്നതും). പെയിന്‍റിങ്, ക്ലേ മോഡലിങ്, തുന്നല്‍ ഇവയൊക്കെ പോലെ കെട്ടിടം പണിയും സാധാരണ സംയോജക നിര്‍മ്മിതിയാണ്. എന്നാല് ഗുഹാക്ഷേത്രങ്ങളെ വിയോജകകലയുടെ മികച്ച മാതൃകയായി കാണേണ്ടതുണ്ട്. ഒരു പ്രതിമയില്‍ നിന്ന് കലാകാരന്‍ പ്രതിമയല്ലാത്തതെല്ലാം കൊത്തിമാറ്റും പോലെ ഇവിടെ കെട്ടിടമല്ലാത്ത ഭാഗങ്ങളെ മാറ്റുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്.
ശയനബുദ്ധന്‍. പടമെടുക്കാന്‍ ആളുകള്‍ മാറിക്കിട്ടാന്‍ വലിയ പ്രയാസമായിരുന്നു.
ദാ, അവിടെ ഒരാള്‍ പടമെടുക്കുന്നത് കണ്ടോ...
ചുമരിലാകെ ഇത്തരത്തിലുള്ള ശില്പങ്ങള്‍ തന്നെ.
മുന്പ് നമ്മള്‍ കണ്ടപോലുള്ള ഒരു ഗുഹ കൂടി. ഇതിലെ നടുവിലുള്ള സ്തൂപം ഏറെ ഉയരമുള്ളതാണ്. മേല്‍ത്തട്ടാണോ, തൂണുകളാണോ, അതോ കൊത്തുപണിയോ ഏതാ മികച്ചത്?
കുറെക്കൂടെ മുകളിലെത്തിയപ്പോള്...
ഇത്രയും ഉയരം വരെയേ ഞങ്ങള്‍ പോയുള്ളു...
ഒരു വശത്തേയ്ക്ക് ചെന്നപ്പോള്‍ കണ്ട ദൃശ്യം. ഇത് സപ്തകുണ്ഡലിനി...
ഇത്തവണ പരാതികള്‍ ഇല്ലാതാക്കാന്‍ ഉറച്ച് തന്നെ. ബ്ലോഗില്‍ വന്ന കാലം മുതല് കേള്‍ക്കണതാ എഴുത്ത് കുറവ്, കുറച്ച് കൂടെ എഴുതാമായിരുന്നു... എന്നൊക്കെ. ഇപ്പൊ ശരിയാക്കാം. പരാതി തീര്‍ത്തിട്ട് തന്നെ കാര്യം. വിശദമായി ഒരു പോസ്റ്റ് ആലോചിച്ചപ്പോള്‍ ഏത് വേണമെന്ന് അധികമാലോചിക്കേണ്ടി വന്നില്ല. അജന്ത തന്നെ. എഴുത്ത് (ടൈപ്പിങ്) പഠിയ്ക്കും മുന്പ് ഒരിയ്ക്കല്‍ ഇവയില്‍ ചില ചിത്രങ്ങള് ഒരു പോസ്റ്റാക്കിയിരുന്നു. അത് ഒഴിവാക്കാന്‍ തീരുമാനിച്ചു.
ഞാനും മാഷും കൂടി വര്‍ഷത്തിലൊരിയ്ക്കല്‍ പോകുന്ന യാത്രകളില്‍ 2009 ഡിസംബറില്‍ പോയ സ്ഥലമാണ് അജന്ത, എല്ലോറ. ഈ യാത്രകള്‍ ഞങ്ങള്‍ രണ്ടാളുടെ തീരുമാനങ്ങളിലൂടെ ഏത് ഘട്ടത്തിലും മാറ്റങ്ങള്‍ വരുത്താന്‍ പറ്റുന്നതായതിനാല്‍ത്തന്നെ യാത്രയുടെ ഗതി കുറെയൊക്കെ യാത്രയ്ക്കിടെയാണ് നിശ്ചയിക്കപ്പെടുക. ഈ യാത്രയില്‍ നാട്ടില്‍ നിന്ന് പൂനയ്ക്കും തിരിച്ചും റിസര്‍വ് ചെയ്തിരുന്നു. പൂനയില് നിന്ന് ആറുമണിക്കൂറിലധികം ബസ്സ് യാത്രയുണ്ട് ഔറംഗബാദിലേയ്ക്ക്. പൂനയിലെ ശിവാജി നഗര്‍ സ്റ്റാന്ഡിലേയ്ക്ക് ഓട്ടോ പിടിച്ച് എത്തിയാല്‍ ഏത് സമയത്തും അവിടെ ബസ്സ് കാണും. ട്രെയിനില്‍ അടുത്ത സീറ്റില്‍ ഉണ്ടായിരുന്ന കണ്ണൂര്‍ക്കാരന്‍ സുഹൃത്താണു ആ രാത്രി ഞങ്ങള്‍ക്ക് ബസ്സ് വരെ വഴികാട്ടിയായത്.
രാവിലെ ഒമ്പതരയോടെ ഔറംഗബാദിലെത്തി. കയ്യിലുണ്ടായിരുന്ന മാപ്പ് പരിശോധിച്ച് മടക്കി വച്ചു. വഴി നല്ല പരിചയമുള്ള മട്ടില്‍ മുന്നോട്ട് നടന്നു. പിന്നെ ഓട്ടോ വിളിയ്ക്കാന്‍ തീരുമാനിച്ചു. അതു വഴി വന്ന ഓട്ടോ കൈ കാണിച്ച് അതില് കയറി ബസ്സ് സ്റ്റാന്ഡിലേയ്ക്ക് വിട്ടോളാന്‍ പറഞ്ഞു. സംസാരത്തില്‍ നിന്ന് ഞങ്ങളെപ്പറ്റി മനസ്സിലാക്കിയ ഡ്രൈവര്‍ മുറി ഏര്‍പ്പാടാക്കിത്തരാമെന്ന് പറഞ്ഞു. വേറൊരുവഴിയും ഇല്ലാത്ത ഞങ്ങള്‍, അവനെ പരീക്ഷിയ്ക്കാനുറച്ചു.ലോഡ്ജിന് മുന്‍പിലെത്തിയപ്പോള്‍ ആശാന്‍ ഒരു ഉപദേശം ഫ്രീയായി തന്നു. (വേണമെങ്കിലെടുക്കാം അല്ലങ്കില് വിട്ടേരെ എന്ന മട്ട്). അതിലെ ഒരു കാര്യം ഞങ്ങള്‍ക്കും ശരിയെന്ന് തോന്നി. ടൂര്‍ പാക്കേജില്‍ പോയാല്‍ അവരുടെ സമയത്തിനായിരിയ്ക്കും നമ്മുടെ കാഴ്ചകള്‍. അവന്‍ ഒരു ഓഫര്‍ വച്ചു. ഞങ്ങള്‍ ഒരുദിവസം സ്ഥലം പരിചയമാകും വരെ അവനെ (ഫിറോസ് ഖാന്) കൂട്ടാന്‍ തീരുമാനിച്ചു. റൂം കിട്ടി. ഒരു കന്നടക്കാരനായിരുന്നു കൌണ്ടറില്‍. 'നമ്മള്‍' അയല്‍ക്കാര്‍, തെക്കര് എന്നമട്ടില്‍ സംസാരിച്ച് വാടക ദിവസം 300 എന്ന് ഉറപ്പിച്ചു. റും അത്യാവശ്യം സൌകര്യങ്ങള്‍ ഉള്ളത് തന്നെ. (ഈ വാടകയ്ക്ക് സീസണില്‍ മുറി പ്രതീക്ഷിയ്ക്കരുത്. ഞങ്ങള്‍ ചെന്ന് രണ്ട് ദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോ ഇവിടെ വാടക 900 ആയി ഉയര്‍ന്നു.)
ആദ്യ ദിവസം ദൌലത്താബാദ്, എല്ലോറ എന്നിവിടങ്ങളില് പോയി. (അത് വേറെ പോസ്റ്റുകളില്).
രണ്ടാം ദിവസവും ഓട്ടോ തന്നെ വരാന്‍ പറഞ്ഞു. അജന്തയ്ക്ക് 124 കിലോമീറ്ററാണു ദൂരം!!! അത്രയും ദൂരം ഓട്ടോയില്‍... ഒരു പരീക്ഷണം തന്നെ. പക്ഷെ നമ്മുടെ ഇഷ്ടത്തിനു നിര്ത്തി നിര്ത്തി പോകാം എന്ന ഗുണമുണ്ടല്ലോ എന്നത് മെച്ചം തന്നെ. രണ്ട് പേര്‍ക്കായി കാറ് വിളിയ്ക്കാന്‍ ഞങ്ങള്‍ രണ്ടാള്‍ക്കും തോന്നില്ല. ഈ സമാനസ്വഭാവം തന്നെയാണ് ഒരുമിച്ചുള്ള യാത്രയ്ക്ക് ഏറ്റവും ആവശ്യം. രാവിലെ നമ്മുടെ ഖാന് ഔറംഗബാദിലെ തമിഴ് ഹോട്ടലില് നിന്ന് ഇഡ്ഡലി സാമ്പാര് തരാക്കി തന്നു. ഭക്ഷണം ഇഷ്ടമായി. യാത്ര തുടങ്ങി. ഇടയ്ക്ക് വണ്ടിയുടെ കാറ്റ് പരിശോധിയ്ക്കാന്‍ ഒരു കടയില്‍ കയറി. അപ്പോള്‍ അതിലെ കടന്ന് പോയ കാളവണ്ടിക്കൂട്ടമാണ് പിന്നീട് ഈ 'പുറംകാഴ്ചകളു'ടെ തലക്കെട്ടായി മാറിയത്.
രാവിലെ കുഞ്ഞ് കുട്ടി പരാധീനങ്ങളൊക്കെയായി കൃഷിയിടത്തിലേയ്ക്കുള്ള യാത്രയാണ് ഇത്. കേരളത്തില്‍ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി കൃഷിസ്ഥലം ഒരുമിച്ച് ഒരിടത്തും താമസം ഒരുമിച്ച് മറ്റൊരിടത്തും ആണല്ലോ മറ്റ് പല സംസ്ഥാനങ്ങളിലും. സാവധാനം യാത്ര തുടര്‍ന്നു. വഴി കുഴപ്പമില്ലാത്തതായിരുന്നു. നല്ല തണുപ്പാണ്. കാറ്റും പ്രശ്നം തന്നെ. (ഓട്ടോയ്ക്ക് കയറ്റിയിടാന് ഗ്ലാസ്സില്ലല്ലോ!) ഷാളുകൊണ്ട് തലവഴി പുതച്ച് ഒരുവിധത്തില്‍ അങ്ങനെ... തണുപ്പ് കൂടിയപ്പോള്‍ ചായകുടിയ്ക്കാന്‍... പലഹാരങ്ങള്‍ ഉണ്ടാക്കുന്ന നാടന് ചായക്കടയില്‍. വടക്കോട്ട് പോയാല്‍ അറിയാമല്ലോ അവര്‍ക്ക് കുറച്ച് ചായ മതി. പക്ഷെ നന്നായിരിയ്ക്കും. എന്തായാലും ഈ തണുപ്പന്‍ യാത്രയില്‍ ചായ ഒരു ഉണര്‍വ്വ നല്കി. ചിത്രത്തില് ഒരു കുട്ടി നില്ക്കുന്നത് നോക്കൂ, അവിടുത്തെ ചൂട് അളക്കാന് കഴിയുന്നില്ലെ?
മിയ്ക്കവാറും വരണ്ട പ്രദേശങ്ങള്‍ തന്നെയാണ്. ചിലയിടങ്ങളില്‍ കൃഷി ചെയ്യുന്ന പാടങ്ങള്‍ കാണാം. വലിയ മരങ്ങള്‍ ഇല്ലെന്ന് തന്നെ പറയാം. പിന്നെ വേറെ എങ്ങും നിര്‍ത്തിയില്ല. നേരെ അജന്തയ്ക്ക് . വണ്ടി പാര്‍ക്കിങ് ഏരിയയില്‍ നിര്ത്തി. വളരെ വിശാലമായ പാര്‍ക്കിങ് സൌകര്യങ്ങള്‍ ഉണ്ട്. കുറച്ച് നടന്നപ്പോള്‍ സാധനങ്ങള്‍ വില്‍ക്കുന്ന സ്ഥലത്തെത്തി. പര്‍ച്ചേസിങ് തിരിച്ചുവരുമ്പോള്‍, ഇപ്പൊ ചായ. ഫിറോസ് ഖാനും കൂടി. പിന്നെ ഒരു കുപ്പി മാംഗോ ജൂസ്, രണ്ട് പാക്കറ്റ് ബിസ്കറ്റ് എന്നിവ വാങ്ങി. ഇവിടുന്ന് വല്ലതും വാങ്ങാതെ പോയാല്‍ തിരിച്ചെത്തും വരെ ഒന്നും കിട്ടില്ല.
അവിടെ നിന്ന് പുറത്ത് കടക്കുമ്പോള്‍ പ്രകൃതിയോടിണങ്ങിയുള്ള പച്ച ബസ്സുകള്‍ നമ്മെക്കാത്ത് കിടക്കുന്നുണ്ട്. ബാറ്ററിയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിയ്ക്കുന്ന ഈ ബസ്സുകളില്‍ മാത്രമേ ഗുഹകള്‍ക്കരികിലേയ്ക്ക് പോകാന്‍ പറ്റൂ. ഏതാണ്ട് ഏഴ് കിലോമീറ്റര് ദൂരം അവിടെയ്ക്കുണ്ട്. ഏഴു രൂപയാണ് ഒരാള്‍ക്ക് ചാര്‍ജ്ജ്. ബസ്സില്‍ കണ്ടക്ടര് ഉണ്ട്. ടിക്കറ്റ് അതില് എടുത്താല് മതി. പല സ്ഥലങ്ങളില്‍ നിന്നുള്ള യാത്രക്കാര് ഒരാളെക്കണ്ടപ്പോള് മലയാളിയല്ലേ എന്നൊരു സംശയം. ഞങ്ങള്‍ പരസ്പരം നോക്കി. മലയാളി തന്നെ. പരിചയത്തിന് നിന്നില്ല. ഒരാള്‍ കല്ലു കൊണ്ടുള്ള കമ്മലുകള്‍ വില്‍ക്കാനായി കൊണ്ട് പോകുന്നു. ധാരാളം വിദേശികളും സ്വദേശികളും വരുന്ന ഇവിടം നല്ല കച്ചവടം നടക്കുന്ന സ്ഥലമാണ്. തുടക്കത്തില് പറയുന്ന വില യഥാര്ത്ഥവിലയുടെ പലമടങ്ങ് ആയിരിയ്ക്കുമെന്ന് മാത്രം.
ബസ്സിറങ്ങി ടിക്കറ്റ് കൌണ്ടറിനരികിലേയ്ക്ക് നടക്കുമ്പോള്‍ വഴിയില്‍ വിദേശികള്‍ക്ക് മസാലക്കടല വില്‍ക്കുന്ന കച്ചവടക്കാരന്‍.
ടിക്കറ്റ് കൌണ്ടറില്‍ പുസ്തകങ്ങള്‍ കണ്ട് ചോദിച്ചപ്പോള്‍ അകത്ത് വാങ്ങാം എന്ന് പറഞ്ഞു. ടിക്കറ്റ് എടുത്ത് നടന്നു. ചെറിയ കയറ്റം പടികള്‍ കയറി മുകളിലേയ്ക്ക്. ശബരിമലയിലൊക്കെ ഉള്ളത് പോലെ ആളുകളെ കസേരയില് ഇരുത്തി ചുമന്ന് കൊണ്ട് പോകുന്നുണ്ടായിരുന്നു. പടമെടുത്തില്ല, അങ്ങനെ യാത്ര ചെയ്യുന്നവരുടെ അവസ്ഥ... നടന്ന് മുകളിലെത്തിയപ്പോള് ഒന്ന് തിരിഞ്ഞ് നോക്കി, ദൂരെ കാണുന്ന പച്ച മേല്‍ക്കൂരയാണ് ടിക്കറ്റ് കൌണ്ടര്‍.
1983 മുതല് അജന്ത ഗുഹകളെ യുനെസ്കോയുടെ ലോകപൈതൃകകേന്ദ്രങ്ങളില്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഈ മാപ്പില്‍ കാണുന്ന രീതിയിലാണ് അജന്താഗുഹകളുടെ കിടപ്പ്. ഓരോന്നായി കണ്ടിറങ്ങി നടക്കുകയാണ് രീതി. ഇതില്‍ കാണുന്ന പോലെ ഇരുപത്തേഴ് ഗുഹകളാണ് കാണാനുള്ളത്. 1819 ഏപ്രില്‍ 28നു ജോണ്‍ സ്മിത്ത് എന്ന ബ്രിട്ടീഷ് ഉദോഗസ്ഥന്‍ കടുവവേട്ടയ്ക്കിറങ്ങിയപ്പോള്‍ യാദൃശ്ചികമായാണു അത് വരെ മറഞ്ഞ് കിടന്നിരുന്ന ഈ ഗുഹകള്‍ കണ്ടെത്തിയതത്രെ! ഏതാണ്ട് ബി.സി. 2നും എ.ഡി. 5നും ഇടയിലായി പല ഘട്ടങ്ങളില്‍ ആയാണ് ഇവിടുത്തെ നിര്‍മ്മാണങ്ങള്‍ നടന്നിട്ടുള്ളത്. (എങ്ങനെയായാലും 1500ലധികം കൊല്ലത്തെ പഴക്കം!!!) അജന്തയെക്കുറിച്ച് കൂടുതല്‍ വിവരങ്ങള്‍ സര്‍വ്വവിജ്ഞാനകോശത്തില്‍ ഉണ്ട്.
അവിടെയുള്ള ഓഫീസില്‍ നിന്ന് അജന്ത, എല്ലോറ എന്നിവിടങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ചില പുസ്തകങ്ങള്‍ വാങ്ങി. മാപ്പില്‍ കണ്ട ഗുഹാനിരകളാണ് ദാ, ആ കാണുന്നത്.
ഒന്നാമത്തെ ഗുഹയ്ക്ക് അരികിലെത്തി. തലേന്ന് എല്ലോറയിലെ കൈലാസക്ഷേത്രം കണ്ടിരുന്നതിനാല്‍ പുറത്ത് നിന്ന് കാണുമ്പോള്‍ അത്ഭുതമൊന്നും തോന്നിയില്ല. നിരയായി നില്‍ക്കുന്ന ഈ തൂണുകള്‍ അല്ലാത്ത ഭാഗം കൊത്തിമാറ്റിയിട്ടുള്ളതാണ്. എന്നാല് അതിന്റെ കൃത്യത നോക്കൂ... വിശാലമായ ഈ 'പോര്‍ച്ചു'കള്‍ ഒരു പ്രത്യേകതയാണ്. മുകളിലെ 'ബീഡിങ്' അല്പം അടര്‍ന്നതൊഴിച്ച് വേറെ പരിക്കുകള്‍ ഒന്നും തന്നെയില്ല.
അകത്ത് വളരെ വിശാലമാണ്. ശരിയ്ക്ക് കാണുന്നതിനായി ലൈറ്റുകള്‍ ഉണ്ട്. കാമറ ഫ്ളാഷ് ഉപയോഗിയ്ക്കാന്‍ പാടില്ല. മൂറലുകള്‍ക്ക് കേടുപാടുകള്‍ പറ്റാതിരിയ്ക്കാനുള്ള മുന്‍കരുതലാണ് ഇത്. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പഴക്കമുള്ളതും മികച്ചതുമായ ബുദ്ധചിത്രങ്ങള്‍ അജന്താഗുഹകളിലാണ് ഉള്ളത്. ബി.സി. 2നും എ.ഡി. 5നും ഇടയില്‍ വരച്ചവയാണ് ഇവ. ബുദ്ധന്‍റെ ജീവിതമാണ് ഈ ചിത്രങ്ങളിലെ പ്രധാന വിഷയം. പദ്മപാണി എന്ന പ്രശസ്തചിത്രമാണ് താഴെ കാണുന്നത്. അവിടെ നല്‍കിയിട്ടുള്ള വെളിച്ചം ചിത്രത്തില് നിന്ന് ഒഴിവാക്കാന്‍ പറ്റാതെ കിടക്കും. ഈ പെയിന്‍റിങ് വലിയ പരിക്കുകള്‍ പറ്റാതെ നിലനില്‍ക്കുന്ന ഒന്നാണ്. ഒന്നുരണ്ടിടങ്ങളില്‍ അടര്‍ന്ന് പോയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും മുഖമടക്കം രൂപത്തിന് നല്ല വ്യക്തതയുണ്ട്. ഗുഹകളില്‍ തറയിലൊഴികെ മറ്റെല്ലായിടത്തും ചിത്രങ്ങള് രചിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഈ ചിത്രങ്ങള് ഫ്രസ്കോ രീതിയില്‍ രചിക്കപ്പെട്ടവയാണെന്നായിരുന്നു ആദ്യകാലങ്ങളില്‍ വിലയിരുത്തപ്പെട്ടിരുന്നത്. എന്നാല് ഇവ മൂറല്‍ രീതിയില്‍ രചിക്കപ്പെട്ടവയാണെന്ന് ഇക്കാലത്ത് പൊതുവേ അംഗീകരിക്കപ്പെടുന്നു. (മ്യൂറല്‍, ഫ്രസ്കോ എന്നിങ്ങനെ രണ്ടുതരത്തിലുള്ള ചുമര്‍ച്ചിത്രങ്ങളുണ്ട്. ചുമരിന്മേല്‍ തേക്കുന്ന പശ ഉണങ്ങുന്നതിനു മുന്‍പേ അവയില്‍ ചിത്രം രചിക്കുന്നതിനെ ഫ്രസ്കോ എന്നും പശ ഉണങ്ങിയതിനു ശേഷം ചിത്രം രചിച്ചാല്‍ അത്തരം ചിത്രങ്ങളെ മ്യൂറല്‍ എന്നും വിളിക്കുന്നു.) ഗുഹക്കകം ഇരുട്ടായതിനാല് മിക്ക ചിത്രങ്ങളും പന്തങ്ങളുടെ വെളിച്ചത്തിലായിരുന്നു വരച്ചതെന്ന് കരുതുന്നു. ഇതിനുപയോഗിച്ചിരിക്കുന്ന ചായങ്ങള്‍ ചെടികളിലും ധാതുക്കളിലും നിന്നും നിര്‍മ്മിച്ചതാണ്‌.
രണ്ടാമത്തെ ഗുഹയും ചുവര്ച്ചിത്രങ്ങള് കൊണ്ട് നിറഞ്ഞതാണു. ഇവിടെയും മുകളിലും വശങ്ങളിലുമായി നിറയെ ചിത്രങ്ങള് തന്നെ. കൊട്ടാരദൃശ്യങ്ങള്‍, രാജകുമാരിയും പരിചാരകരും, പാട്ടുകാര്‍ തുടങ്ങി ആ കാലഘട്ടത്തിലെ വ്യത്യസ്ത കൊട്ടാരജീവിതചിത്രങ്ങള്‍ ഇവിടെ കാണാം. മേല്‍ഭാഗത്ത് വരച്ചിരിയ്ക്കുന്ന ഡിസൈനുകള്‍ എത്രയും കൃത്യത ഉള്ളതാണ്. അവിടെ ഇത്ര ഭംഗിയില്‍ വരയ്ക്കാനായി ആ കലാകാരന്മാര്‍ എടുത്തിട്ടുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് ഓര്‍ത്താല്‍ അവര്‍ക്കുമുന്നില്‍ നമിയ്ക്കാതെ വയ്യ...
ഗുഹയ്ക്കകത്ത് പ്രവേശിച്ചാല്‍ ചുറ്റും തൂണുകള്‍ ഉള്ള ഒരു ഹാളാണ് കാണുക. അതിന്റെ മേല്ക്കൂരയും ചുമരുകളുമാണ് മുകളിലെ ചിത്രങ്ങളില്‍ കണ്ടത്. ഇതിന്റെ മറുവശം ഒരു മുറിയാണ്. അമ്പലത്തിലെ ശ്രീകോവില് ഒക്കെ പോലെ. അതിനകത്താണ് താഴെ കാണുംവിധമുള്ള ബുദ്ധപ്രതിമകള്‍ ഉള്ളത്.
മറ്റൊരു ഗുഹയിലെ പ്രതിമ നോക്കുക. ഓരോന്നും തമ്മില് വ്യത്യാസങ്ങള്‍ ഉണ്ട്. വാതില്‍പ്പടിയും തൂണുകളും നോക്കുക. അവയിലെ കൊത്തുപണികള് കണ്ടോ. ഇന്ന് മരത്തില്‍ ചെയ്യുന്നതിനേക്കാള് ഭംഗിയിലാണ് ഓരോന്നും ചെയ്തിരിയ്ക്കുന്നത്. ചുവര്ച്ചിത്രങ്ങള് കൂടിയാവുമ്പോ... ഞാന്‍ പറയുന്നില്ല...
സംരക്ഷിയ്ക്കപ്പെടുന്ന കാലം മുതലെങ്കിലും യാതൊരു കേടുപാടും വരാതെ നോക്കുന്നുണ്ട്. എത്രയോകാലം മണ്ണ് മൂടി എന്ന വിധത്തില്‍ കിടന്നിട്ടും വലിയ പരിക്കുകളില്ലാതെ നില്ക്കുന്നത് നമുക്ക് അത്ഭുതം തന്നെയാണ്. "പായലേ വിട പൂപ്പലേ വിട... എന്നെന്നേയ്ക്കും വിട." എന്ന് പാടിയിട്ടും നമുക്ക് ഇതിന്റെ അയലത്തൊന്നും എത്താന്‍ ഇക്കാലത്ത് കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല!!!
ദാ, ഇനിയും മുന്‍പിലങ്ങനെ കിടക്കുകയാണ് ഗുഹകള്‍...
നേരത്തെ പറഞ്ഞ ഹാളിന് ഒരുദാഹരണം നോക്കുക. അതിന്റെ ഇടത് ഭാഗത്ത് നിന്ന് അകത്തേയ്ക്കുള്ള വാതില്‍.(ചിത്രത്തില് ഇല്ല). നടുവിലായി വെള്ള വെളിച്ചം കാണുന്നതാണ് ബുദ്ധപ്രതിമയുള്ള മുറി. ഗുഹകള്‍ തമ്മില് ബന്ധിപ്പിച്ചിട്ടില്ല.
മുകളില്‍ ഒരു നില കൂടി ഉള്ളതാണ് ഈ ഗുഹ. മുകളില്‍ നിന്ന് പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കാഴ്ച.
മറ്റൊരു ഗുഹയ്ക്കകത്തെ ബുദ്ധന്‍...
വിവിധ മുദ്രകളില്‍ ഉള്ള ബുദ്ധന്മാര്‍ ഒറ്റഭിത്തിയില്‍.
എട്ട്, ഒന്പത് ഗുഹകളുടെ മുന്‍ഭാഗം ഇത്തരത്തിലാണ്.
പിന്തിരിഞ്ഞ് നോക്കി... ഏതാണ്ട് പകുതിയോടടുത്തു. എല്ലാം കണ്ട ശേഷം താഴേയ്ക്ക് ഇറങ്ങാം. എന്നിട്ട് ദാ, ആ കാണുന്ന പാലം പോലെ അതിനിപ്പുറം വേറൊന്നുണ്ട് അതിലൂടെ കടന്ന് അടുത്ത മലയുടെ മുകളിലെത്തണം... ഇതൊന്നും ഇവിടെയെത്തുമ്പോ അറിയില്ല നടന്നങ്ങനെ പോയതാ...
ഇതൊക്കെ കാണുമ്പോള്‍ ആര്‍ക്കും ഉണ്ടാകാവുന്ന ഒരു സംശയം എനിയ്ക്കുമുണ്ടായി, ഇത്രയും ശക്തമായ അടിത്തറയില്‍ നിലനിന്നിരുന്ന ഒരു മതം എങ്ങിനെ ഇന്നത്തെ അവസ്ഥയിലെത്തി?ഇനി ചില ഗുഹകള്‍ നമ്മള്‍ മുന്പ് കണ്ടവയില്‍ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമാണ്. വളരെ ഉയരമുള്ള ഇത്തരം ഗുഹകള്‍ നീളത്തില്‍ ഉള്ളവയാണ്. ഇരുവശവും ഉയരമുളള തൂണുകള്‍ ഇവയ്ക്കുണ്ട്. ഇവയില്‍ മ്യൂറലുകള്‍ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
തൂണുകള്ക്കപ്പുറത്തുള്ള ഭിത്തി ആണ് താഴെയുള്ള ചിത്രത്തില്. മരം കൊണ്ട് ചെയ്യുന്നമട്ടിലുള്ള ഭാഗം നോക്കുക, ഭിത്തിയും മേല്ക്കൂരയുമായി ബന്ധിപ്പിയ്ക്കുന്ന ഭാഗം.
തൂണുകളിലെ ചിത്രങ്ങള്.
നേരത്തെ കണ്ട മട്ടിലുള്ള ഈ ഗുഹയുടെ അറ്റത്തായിഉള്ള സ്തൂപത്തില്‍ ബുദ്ധരൂപം കൊത്തിയിട്ടുണ്ട്. തൂണുകള്‍ക്ക് മുകളിലും കൊത്തുപണികള് കാണാം.
തൂണുകളുടെ മുകള്‍ഭാഗം നോക്കുക.
വീണ്ടും തുടക്കത്തില് കണ്ട പോലുള്ള ഗുഹയാണ്.
പിന്തിരിഞ്ഞ് നോക്കി. ഇത്തവണ പകുതിയിലധികം കണ്ട് കഴിഞ്ഞു...ആളുകള്‍ ഓരോ കൂട്ടങ്ങളായി ഇങ്ങനെ കണ്ടിറങ്ങി നടക്കുന്നു.
ഗുഹയ്ക്കകത്ത് രണ്ട് നിറത്തിലുള്ള വെളിച്ചമാണു നല്കിയിട്ടുള്ളത്.
തൂണുകളിലെ കൊത്തുപണികള്... എത്ര സൂക്ഷ്മമാണെന്ന് നോക്കൂ...
പല ഡിസൈനുകള്‍...
ഇനി ഇതൊക്കെ ഗുഹകളാണ്, കല്ല് കൊത്തിമാറ്റിയിരിയ്ക്കുകയാണ്, അല്ലാതെ കെട്ടിപ്പൊക്കിയതല്ല എന്നൊക്കെപ്പറയുമ്പോ വിശ്വാസം വരാത്തവര്‍ നോക്കുക. ഇടയ്ക്ക് നിര്‍ത്തിയ, പണി പൂര്‍ത്തിയാവാത്ത ഒരു ഗുഹയാണ് അടുത്ത ചിത്രത്തില്. താഴെ കാണുന്ന കരിങ്കല്‍ പാളികള്‍ കൂടെ അടര്‍ത്തി മാറ്റി വേണം തറ ഫിനിഷ് ചെയ്യാന്‍. പിന്നെ കൊത്തുപണികള്... തൂണുകള്‍ നിര്മ്മിയ്ക്കുകയല്ല, അതല്ലാത്തഭാഗങ്ങള്‍ എടുത്ത് മാറ്റുകയാണ്. ഡാവിഞ്ചി സുന്ദരകലകളുടെ സാങ്കേതികമാര്‍ഗ്ഗങ്ങളെ ആസ്പദമാക്കി അവയെ സംയോജകകലകള്‍ എന്നും വിയോജകകലകള്‍ എന്നും രണ്ടായി തിരിച്ചിരിയ്ക്കുന്നു. (കൂട്ടിച്ചേര്‍ത്ത് നിര്‍മ്മിക്കുന്നതും ഒഴിവാക്കി നിര്‍മ്മിക്കുന്നതും). പെയിന്‍റിങ്, ക്ലേ മോഡലിങ്, തുന്നല്‍ ഇവയൊക്കെ പോലെ കെട്ടിടം പണിയും സാധാരണ സംയോജക നിര്‍മ്മിതിയാണ്. എന്നാല് ഗുഹാക്ഷേത്രങ്ങളെ വിയോജകകലയുടെ മികച്ച മാതൃകയായി കാണേണ്ടതുണ്ട്. ഒരു പ്രതിമയില്‍ നിന്ന് കലാകാരന്‍ പ്രതിമയല്ലാത്തതെല്ലാം കൊത്തിമാറ്റും പോലെ ഇവിടെ കെട്ടിടമല്ലാത്ത ഭാഗങ്ങളെ മാറ്റുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്.
ശയനബുദ്ധന്‍. പടമെടുക്കാന്‍ ആളുകള്‍ മാറിക്കിട്ടാന്‍ വലിയ പ്രയാസമായിരുന്നു.
ദാ, അവിടെ ഒരാള്‍ പടമെടുക്കുന്നത് കണ്ടോ...
ചുമരിലാകെ ഇത്തരത്തിലുള്ള ശില്പങ്ങള്‍ തന്നെ.
മുന്പ് നമ്മള്‍ കണ്ടപോലുള്ള ഒരു ഗുഹ കൂടി. ഇതിലെ നടുവിലുള്ള സ്തൂപം ഏറെ ഉയരമുള്ളതാണ്. മേല്‍ത്തട്ടാണോ, തൂണുകളാണോ, അതോ കൊത്തുപണിയോ ഏതാ മികച്ചത്?
അങ്ങനെ എല്ലാഗുഹകളും നമ്മള്‍ കയറിയിറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു. ഇനി എന്താണ് മുന്നില്‍ക്കാണുന്ന വഴിയിലൂടെ നടക്കുക തന്നെ. ഒരു വിശ്രമസ്ഥലത്താണ് എത്തിയത്. പേരയ്ക്ക വില്ക്കുന്നുണ്ട്. വാങ്ങി. നല്ല മധുരം (പോരും വഴി വാങ്ങിയ മാംഗോ ജ്യൂസ് ഇനിയും പകുതി ഉണ്ട്. ബിസ്ക്കറ്റ് ഒരു പാക്കറ്റും) വിശപ്പ് തോന്നുന്നില്ല. ക്ഷീണവും ഇല്ല. ഞങ്ങള്‍ വിശ്രമിയ്ക്കാനൊന്നും നിന്നില്ല, നടന്നു. ഒരു കമ്മല്‍ വില്‍പ്പനക്കാരന്‍ പുറകെ കൂടി. കല്ലു കൊണ്ടുള്ള കമ്മലുകള്‍, മിതമായ വില - 300 രൂപ!!! വേണ്ടെന്ന് പറഞ്ഞിട്ടും കക്ഷി കത്തിച്ചും ഉരച്ചും ക്വാളിറ്റി തെളിയിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. പുറകെ തന്നെ... ഇടയ്ക്ക് വില കുറയുന്നുണ്ട്. 250 ആയി 200 ആയി 150 ആയി 100 ആയി... അപ്പൊഴേയ്ക്കു പാലത്തിനരികിലെത്തി. അവിടെവരെയാണ് അവന്‍റെ വരവ്. ഒടുവില്‍ ഒറ്റവില കൂടി, 50 രൂപ. ഞങ്ങള്‍ തിരിഞ്ഞു. ഞങ്ങളും ഒറ്റവില 25 രൂപ. അവന്‍ ഉടനെ സാധനം പൊതിഞ്ഞ് കയ്യില്‍ തന്നു!!!
പാലം കടന്ന് അടുത്ത മല കയറാന്‍ തുടങ്ങി. ഇടയ്ക്ക് കല്ലുകള്‍ വില്‍ക്കുന്നവര്‍ ധാരാളം പേര്‍ സമീപിച്ചു. കുറച്ച് കയറിക്കഴിഞ്ഞപ്പോള്‍ എതിരെ കണ്ടത് താഴെ കാണുന്ന ദൃശ്യം,
കുറെക്കൂടെ മുകളിലെത്തിയപ്പോള്...
ഇത്രയും ഉയരം വരെയേ ഞങ്ങള്‍ പോയുള്ളു...
ഒരു വശത്തേയ്ക്ക് ചെന്നപ്പോള്‍ കണ്ട ദൃശ്യം. ഇത് സപ്തകുണ്ഡലിനി...
തിരിച്ചിറങ്ങി സാവധാനം നടന്ന് ബസ്സിലേയ്ക്ക്. അവിടെ രണ്ട് കൊറിയക്കാര്‍ക്ക് ഒരുത്തന്‍ കല്ലുകൊണ്ടുള്ള ചില സാധനങ്ങള്‍ വില്‍ക്കാന്‍ നോക്കുന്നു. അവര്‍ ഒഴിവാക്കിയിട്ടും കക്ഷി പിന്മാറുന്നില്ല. ഒടുവില്‍ അവന്‍ കച്ചവടം നടത്തി, ഞാന്‍ വില നോക്കി, അതില് ഒരാളുടെ കയ്യില്‍ കിടന്ന വാച്ച്! രണ്ട് കൂട്ടരും ചിരിക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. ആര് ആരെയാണോ പറ്റിച്ചത്?
ബസ്സിറങ്ങി മുന്പ് കണ്ട കടകളില്‍ നിന്ന് സ്വല്പം പര്‍ച്ചേസിങ്ങ്... ചായ... ഫിറോസ് ഖാന് ഞങ്ങളെക്കാത്ത് അവിടെ ഉണ്ടായിരുന്നു. നേരെ തിരിച്ച്. ഒരുപാട് വൈകും മുന്പ് താമസസ്ഥലത്തെത്താന്‍.
യാത്രയ്ക്കിടെ ഒരു കോട്ട കണ്ടു. അത് അജന്ത ഗാവ് (അജന്ത ഗ്രാമം) ആണെന്ന് ഫിറോസ് പറഞ്ഞു. വണ്ടി നേരെ അങ്ങോട്ട്. ചുറ്റും കിടങ്ങൊക്കെ ഉള്ള ഒരു കോട്ടയാണ്. പണ്ട് രാജാവ് തന്‍റെ സ്വത്തും ജീവനും സംരക്ഷിയ്ക്കാന്‍ നിര്‍മ്മിച്ച കോട്ടയില്‍ ഇപ്പോ താമസിക്കുന്നത് സൂക്ഷിയ്ക്കാനായി ഒന്നും കൈമുതലായി ഇല്ലാത്ത പാവങ്ങള്‍!!!
നേരമിരുട്ടി.
കാളവണ്ടിക്കുട്ടങ്ങള്‍ തിരികെ പോകുന്നു...
ഞങ്ങള്‍ ഒരു ചായ കൂടെ കുടിച്ചു.
ഏതാണ്ട് എട്ടുമണിയോടെ ലോഡ്ജിലെത്തി...
മനോഹരം. ചിത്രങ്ങളും ,വിവരണവും........ അഭിനന്ദനങ്ങള്‍ ,
ReplyDeleteഇതെന്താ ബൂലോകം മുഴുവൻ യാത്രവിവരണക്കാരോ? എനിക്ക് വയ്യ.. ഏതായാലും നല്ല വിവരണം. ഒപ്പം ചിത്രങ്ങളൂം
ReplyDeleteനല്ല ചിത്രങ്ങള്, മാഷേ
ReplyDeleteആത്മാ.. വിശദ വിവരണം ആവും എന്ന് പറഞ്ഞപ്പോഴും ഇത്രയും പ്രതീക്ഷിച്ചില്ല.. എന്തായാലും നന്നായി... ഞാന്‍ ഏട്ടനെ കാണിച്ച് കൊതിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്.. ഒരിക്കല്‍ പോകാമെന്ന് പറയുന്നു.. ഹൊ. ഇപ്പോഴേ കൊതിയാകുന്നു...
ReplyDeleteവായന മുഴുവന്‍ ആയില്ല.. വായിച്ചിട്ട് വിശദമായിത്തന്നെ കമന്റ് ഇടുന്നതാണ്...
നാളെ കാണാം...
മനോഹരമായ ചിത്രങ്ങളും വിവരണങ്ങളും
ReplyDeleteഅജന്തയും അല്ലോറയും ഏറെ കാലമായുള്ള മോഹമാണ്. ഇനിയെപ്പോഴാണാവോ......നന്നായി ....സസ്നേഹം
ReplyDeletekrishnakumar,Manoraj,ശ്രീ,മൈലാഞ്ചി,അഭി,ഒരു യാത്രികന്‍,
ReplyDeleteഎല്ലാര്‍ക്കും നന്ദി.
ചിലരൊക്കെ ആദ്യമായി ഇവിടെ എഴുതുന്നവരാണ്. അവര്‍ക്ക് സ്വാഗതം കൂടി...
വീണ്ടും വരിക, എഴുതുക.
ആത്മന്‍ - ഇത് കലക്കി കടുകു വറുത്തു. ഒരു വെര്‍ച്ച്വര്‍ യാത്ര ഞാനും നടത്തി. വലിയൊരു മോഹമാണ് ഇവിടെക്കൊരു യാത്ര. എന്നാണാവോ നടക്കുക.
ReplyDeleteഒരു സംശയം?
ഏതാണ്ട് ബി.സി. 2നും എ.ഡി. 5നും ഇടയിലായി പല ഘട്ടങ്ങളില്‍ ആയാണ് ഇവിടുത്തെ നിര്‍മ്മാണങ്ങള്‍ നടന്നിട്ടുള്ളത്. (എങ്ങനെയായാലും 1500ലധികം കൊല്ലത്തെ പഴക്കം!!!)
അങ്ങനാണെങ്കില്‍ 2000 കൊല്ലത്തിലധികം പഴക്കമില്ലേ ?
നിരക്ഷരന്‍,
ReplyDeleteനന്ദി. യാത്ര ഉടനെ ഉണ്ടാകട്ടെ.
പിന്നെ കാലം,
പല ഘട്ടങ്ങളില്‍ എന്ന് പറയുമ്പോ ഏത് പണി എന്ന് നടന്നു എന്നത് എനിയ്ക്ക് അത്ര വ്യക്തമല്ല. 2000ലധികം പഴക്കമുള്ള നിര്‍മ്മാണങ്ങള്‍ തീര്‍ച്ചയായും ഇതില്‍ ഉണ്ട്. ഞാന്‍ പറഞ്ഞത് ഏറ്റവും അവസാന നിര്‍മ്മാണം പോലും 1500ലധികം പഴക്കമുള്ളതാകും എന്നാണ്.
ഒന്നാലോചിച്ച് നോക്കൂ, ഇത്രയും നൂറ്റാണ്ടുകള്‍ നീണ്ട് നില്‍ക്കുന്ന നിര്‍മ്മാണം, ആധുനിക കാലത്ത് കണ്ടെത്തുന്നത് വീണ്ടും നൂറ്റാണ്ടുകള്‍ മണ്‍മറഞ്ഞ് കിടന്ന ശേഷം!!! ഇങ്ങനെ ഇന്ത്യയില്‍ വേറെ എന്തെങ്കിലും ഉണ്ടോ???
ആത്മന്‍ അതിമനോഹരം ,അഭിനന്ദനങ്ങള്‍
ReplyDeleteഒരു ദീര്‍ഘയാത്ര കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പ്രതീതി!!
ReplyDeleteവളരെ വളരെ പ്രയോജനകരം ..
അജന്തയിലേക്ക് പോകാന്‍ തോന്നുന്നു. ശക്തമായ അടിത്തറയില്‍ ഉള്ള ബുദ്ധമതം എന്നു പറഞ്ഞല്ലോ.. ബുദ്ധമതം ഇന്ത്യയിലൊരിടത്തും "കൃത്യ"മായ ഘടനയില്‍ നിലനിന്നിരുന്നില്ല എന്ന് കൊസാംബി പറയുന്നുണ്ട്. ഇതിന്റെ ചരിത്രം വളരെ ഇന്‍ററസ്റ്റിങ് ആയ മറ്റൊരു വിഷയമാണ്. അടുത്ത പോസ്റ്റിലാകാം അല്ലേ...
ReplyDeleteമായേച്ചി, ഇസ്മായില്‍
ReplyDeleteനന്ദി... വീണ്ടും എഴുതുക.
ആദര്‍ശ്,
"കൃത്യമായ ഘടന" എന്നതുകൊണ്ട് ഉദ്ദേശ്ശിയ്ക്കുന്നതെന്തെന്ന് അന്വേഷിയ്ക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഹിന്ദു മതത്തിന്‍റെ ഘടനയില്‍ നിന്ന് ഏറെ ഭിന്നമാണ് അത്. അതുകൊണ്ട് ഘടന ഇല്ലാതാകുന്നില്ല.(ഹിന്ദു മതത്തിന് ഘടന ഉണ്ടോ? ആ മതത്തില്‍ ജാതികളില്‍ നിന്ന് ഭിന്നമായി മതത്തിന്‍റെ പദവി എന്താണ്?)
പിന്നെ ഞാന്‍ പറയുന്നത് ഇത്രയും നൂറ്റാണ്ടുകള്‍... ഉള്ള നിലനില്പ് പ്രധാനമല്ലെ? വളരെയേറെ സ്ഥലങ്ങളില്‍ അതിന്റെ സ്വാധീനം അറിയിച്ചിട്ടുണ്ട് ഈ മതം. ഇങ്ങ് കേരളത്തില്‍ പോലും നമുക്ക് ബന്ധങ്ങള്‍ കാണാന്‍ കഴിയുന്നു. കൂടുതല്‍ അറിവ് എനിയ്ക്ക് ഈ വഴിയില്‍ ഇല്ല... എങ്കിലും കണ്ടും കേട്ടുമുള്ള കാര്യങ്ങള്‍ പറഞ്ഞെന്ന് മാത്രം.
അജന്ത എല്ലോറ ഗുഹകള്‍. പണ്ട് പടിച്ചതോര്മയെ ഉള്ളൂ. പിന്നെ അതിന്റെ ചിത്രങ്ങള് സ്കൂളിലെ പാട പുസ്തകങ്ങളില്‍ കണ്ടതും
ReplyDeleteഇത്രയും മനോഹരമായി അതും വിവരണത്തോടെ. നന്ദി ഒരുപാട്.
പുതിയ ഒരുപാട് അറിവുകള്‍ തന്നതിന്. ആശംസകള്‍. ഇനിയും ഒരുപാട് യാത്രകള്‍ പോകട്ടെ എന്ന്.
മനോഹരമായ ചിത്രങ്ങളും വിവരണങ്ങളും
ReplyDeleteSULFI,
ReplyDeleteആശംസകള്‍ക്ക് നന്ദി. എനിയ്ക്കും സുള്‍ഫി പറഞ്ഞപോലുള്ള അറിവുകളേ ഉണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ. നേരിലുള്ള അജന്തയും എല്ലോറയുമൊക്കെ മറ്റൊരനുഭവം തന്നെയാണ്...
Naushu,
ആദ്യം പുറംകാഴ്ചകളിലേയ്ക്ക് സ്വാഗതം. അഭിപ്രായത്തിന് നന്ദി, വീണ്ടും എഴുതുക.